Van een ander perspectief...

"En este mundo traidor, no hay verdad ni mentira. Todo es segun el color del cristal con que se mira". - Ley Campoamor

Met dit prachtig citaat start ik graag een nieuw verhaal. Nu ik mijn derde week in Ghana doorbreng, en ik wat meer gewend raak aan stof en warmte, kan ik een en ander wat makkelijker relativeren. Door onder andere de gesprekken met mijn stagebegeleider in België, de morele steun van de andere vrijwilligers en bemoedigende woorden van vrienden en familie thuis, lukt het me steeds beter alles in een ander perspectief te plaatsen. En ik zal wel moeten! Om een cultuur werkelijk te kunnen ervaren, te doorgronden, te beleven, is het belangrijk te beseffen dat hoe jij zelf tegen de wereld aankijkt niet de volledige waarheid is. Immers, je eigen culturele achtergrond, jouw patroon van normen en waarden, is mede gekleurd door de plek in de wereld waar jij bent opgegroeid. Mede, want eigen temperament bepaald ook voor een groot deel door welke bril je kijkt.

Ik kwam tot het besef dat de moeder ook maar zo handelt als dat ze gewend is. Ze weet niet beter. En aangezien het opleidingsniveau hier over het algemeen niet erg hoog is, en er naar mijn idee weinig ruimte is voor individuele ontplooiing (immers, het collectief gedachtegoed wordt belangrijker geacht) is het wellicht niet zo verwonderlijk dat niet iedereen hier reflecteert over het al dan niet aanvaardbaar zijn van bepaald gedrag. En al zie ik zo goed als al haar liefde naar de baby gaan, en krijgen de oudere kinderen zelden nog een aai over de bol of een lief woordje, ik veronderstel toch dat ze veel liefde heeft voor haar kinderen en een trotse moeder is. Leven hier is gewoon veel harder dan ik ben gewend. Beelden die thuis voorbij komen op tv (terwijl je lekker onderuit gezakt op de zetel zit, glaasje wijn in de hand, kat op schoot...) kennen niet dezelfde intensiteit als deze aan het lijf gevoelde ervaringen die je tot diep in je ziel doorgronden en doordringen van een andere werkelijkheid dan je tot nog toe hebt gekend.

Zo vertelde een van de vrijwilligers die hier in een ziekenhuis werkt me een triest verhaal. Een jonge vrouw beviel van haar eerste kindje. Het kindje kwam echter dood ter wereld. Je zou verwachten dat er zou worden gerouwd of dat er tenminste wat tranen zouden vloeien? Niets is minder waar. Het werd aan de kant gelegd, in een hoek met een doek eroverheen. Vooral geen emotie tonen, je houdt je maar sterk. Daarnaast is er een soort mythe welke zegt dat wanneer er gerouwd/gehuild wordt om een doodgeboren kindje, dat de vrouw hierdoor 6 jaar lang een soort vloek over haar krijgt waarbij al haar toekomstige kinderen dood of mismaakt geboren zullen worden. Rouwen of zelfs huilen om een doodgeboren kind is dus absoluut uit den boze. En zo lag deze jonge vrouw dus bij te komen van deze gruwelijke ervaring op een kamer waar andere vrouwen net moeder waren geworden, en gelukkig hun gezonde kindje konden vasthouden. Dergelijke situaties zijn voor ons haast ondenkbaar.

Zo hebben wij in het westen een periode van 'Verlichting'  gekend, welke ons veel andere inzichten heeft geschonken. Sapere aude!: Durf je van je eigen verstand te bedienen. Zo zei Kant: "Aufklärung ist der Ausgang des Menschen aus seiner selbstverschuldeten Unmündigkeit. Unmündigkeit ist das Unvermögen, sich seines Verstandes ohne Leitung eines anderen zu bedienen." oftewel: 'Verlichting is het uittreden van de mens uit de onmondigheid die hij aan zichzelf te wijten heeft. Onmondigheid is het onvermogen zich van zijn verstand te bedienen zonder de leiding van de ander.'

En dit is juist wat het voor de Ghanees (in hoeverre ik dan mag spreken van 'de' Ghanees) zo moeilijk maakt. Niet alleen is het voor veel mensen hier moeilijk om openlijk over eigen gevoelens te spreken (ik merk dit zowel in de familie, als op straat en in de klas), er wordt blindelings vastgehouden aan overgeleverde waarden. Hoe het collectief, de groep, de gemeenschap denkt en handelt, dat heb je nu eenmaal niet te betwijfelen of te bediscussiëren! En zou je dit willen doen, dan is daar een behoorlijke portie moed en vastberadenheid voor nodig.

Met dit in gedachten begon ik met andere ogen te zien.

Want leven in Bolga is ook erg leuk!

Het is mooi om te zien hoe de familie (ondanks al het eerder besprokene) er telkens iets van probeert te maken, met het weinige dat ze hebben en vooral zonder mij (als blanke vrijwilliger) ergens in te kort te doen. De jongens pesten elkaar misschien vaak, maar spelen ook leuk samen en maken samen grapjes. De baby staat vaak in het middelpunt van de aandacht en krijgt veel liefde van ouders, broertjes en zus. De vader doet zijn best om een beetje geld opzij te houden zodat zijn jongens eten kunnen kopen op school, en ziet er altijd op toe dat ze 's ochtends en 's avonds wel genoeg voeding binnen krijgen. Verder helpt hij in de ochtend met het huiswerk van de oudste in huis. Er wordt misschien veel gedrag bestraft met slaag, maar er zijn dus ook veel ontroerende dingen te ontdekken.

Het slaan blijft nog wel iets waar ik moeite mee heb. Het lijkt wel, alsof Ghanezen niet weten wat 'nuance'  betekend. Het is of dit of dat. Heel zwart/wit. Zo kan er bijvoorbeeld veel worden gezegd over het geven van een 'pedagogische tik'. Als zeer uitzonderlijke maatregel kan ik er ergens inkomen dat dit een nuttig onderdeel van opvoeding zou kunnen zijn. Indien direct toegepast als straf en niet als uiting van frustratie van de ouder! Maar lichamelijk letsel toepassen zie ik nog altijd niet als iets wat opvoedkundig juist kan zijn. Hiermee wordt naar mijn idee het vertrouwen van het kind in de ouder onherroepelijk geschaad. En dat is iets waar ik moeite mee zal blijven houden.

Af en toe een oogje dicht? Ik weet het niet. Ik probeer de mooie dingen te onderscheiden van de gruwel, wat niet altijd makkelijk is.

Maar als de baby weer eens  op de grond piest (luiers zijn duur.. en een luier wassen is teveel werk?) en de kinderen fijn door het plasje dansen terwijl ik aan mijn ontbijt zit... dan zucht ik even en kijk ik gewoon de andere kant op.